Moddiy javobgarlik

Biznesda moddiy javobgarlik masalasi – birmuncha murakkab va jiddiy  hisoblanadi. Chunki javobgarlik va zarar miqdori chegarasi har doim ham odilona baholanavermasligi mumkin. 

Biznesda javobgarlikni bir necha bo‘limga ajratish mumkin:

• Biznes egasining javobgarligi
• Rahbar va bosh buxgalter javobgarligi
• Moddiy mas’ul  shaxs javobgarligi
• Boshqa xodimlarning javobgarligi

Biznes egasining javobgarligi

Qonunchilikka binoan qarzlar uchun  javobgarlik quyidagilar zimmasida bo‘ladi: 

Yakka tartibdagi tadbirkor, oilaviy biznes ishtirokchisi, xususiy korxona egasi shaxsiy mulkka to‘liq egalik qiladi.  Ya’ni agar kompaniyaning qarzi bo‘lsa,  to‘lash uchun  avvalo uning aktivlaridan foydalaniladi, qarzning qoldiqlarini to‘lashga  esa  biznes egasining shaxsiy mulki safarbar qilinadi.

Mas’uliyati cheklangan jamiyat (MChJ) ta’sischilariga cheklangan javobgarlik yuklanadi. Ya’ni, agar kompaniyaning qarzi bo‘lsa, uni to‘lash uchun birinchi navbatda  uning aktivlari, qarzning qolgani to‘lanadimi yoki to‘lanmaydimi, kompaniya bankrotlik e’lon qilishga majbur bo‘ladi.  MChJ ta’sischilari mas’uliyati cheklangan jamiyatning  qarzi va boshqa majburiyatlari borasida javobgar bo‘lmaydilar.

Rahbar va bosh buxgalter javobgarligi

Rahbar va bosh buxgalter o‘z faoliyati davomida mehnat shartnomalariga,  mehnat kodekslariga, mansab yo‘riqnomalariga amal qilishlari zarur. 

Biznesni va buxgalterlik hisob-kitoblarini to‘g‘ri olib borish uchun mas’uliyat  Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksning V-XVI-1 boblarida bayon etilgan. Ilgari biz ularning ba’zilari to‘g‘risida yozgan edik.

Moddiy  javobgar shaxsning majburiyatlari va kompensatsiya miqdorlari  mehnat kodeksi va moddiy javobgarlik to‘g‘risidagi shartnoma asosida tartibga solinadi. 2023 yilning avgustida moddiy javobgarlik shartnomasi tuzishga tavsiya etilgan mansablar  ro‘yxati yangilandi.

E’tibor bering, yana to‘liq moddiy javobgarlik  shartnomasi ham mavjud.  Odatda u to‘g‘ridan to‘g‘ri pul bilan va boshqa yuqori likvidli moddiy  qimmatliklar  bilan ishlaydigan xodimlar o‘rtasida  tuziladi.

Odatda, boshqa xodimlarning javobgarligi  zimmasida  quyidagilar nazarda tutiladi:

• konfidensiallikni buzish uchun javobgarlik, tijoriy sirni oshkor  qilish
• ish beruvchiga to‘g‘ridan to‘g‘ri zararni qoplash: mulkning, tovar-moddiy boyliklarning  yo‘q qilish yoki holatini yomonlashtirish
• ma’naviy zararni qoplash
• boy berilgan foydani qoplash