Nega biznes egasi aktivlar bo‘yicha inventarizatsiya o‘tkazishi muhim

Har bir faslda uy bekalari uyda reviziya o‘tkazadi: shkaflarni titkilaydi, buyumlarni saralaydi, ba’zilarini tashlab yuboradi, ba’zilarini boshqalarga beradi, ba’zilarini esa xaridlar ro‘yxatiga yozib qo‘yadi. Bu oddiy uy inventarizatsiyasi. Biznesga ham bunday tekshiruv kerak — muntazam ravishda.

Rahbar savdolarni oshirish, mijozlar, xodimlarni yollash va boshqa “katta” vazifalarga e’tibor qaratayotgan paytda, aktivlarning bir qismi sezdirmay yo‘qolishi, buzilishi yoki ishdan chiqishi mumkin. Bu hech sezilmaydi, faqat tekshiruv boshlanganda ayon bo‘ladi. Shunda ma’lum bo‘ladiki, kompaniya pullari so‘zning tom ma’nosida “tarqab ketgan”.

Inventarizatsiya — bu biznesga hushyor va halol ko‘z bilan qarash usuli. Hisobotlarga qarab emas, balki haqiqatga qarab.

Nega inventarizatsiya zarur

Ko‘pchilik rahbarlar shunday deb o‘ylaydi: agar buxgalteriya yuritilsa — demak, hammasi nazorat ostida. Ammo buxgalteriya — bu faqat operatsiyalarni qayd etish. U nimaning to‘langanini, xarid qilinganini, hisobdan chiqarilganini, topshirilganini ko‘rsatadi. Lekin omborda, ofisda yoki xodimlarda haqiqatan nima borligini ko‘rsatmaydi.

Hisobda anchadan beri mavjud bo‘lmagan tovar ko‘rsatilgan bo‘lishi mumkin. Yoki buzilgan uskunalar. Yoki foyda bermayotgan investitsiya, lekin hanuzgacha balansda turibdi.

Inventarizatsiya — bu real narsalar haqida, aktivlarning holati va ularning biznesga foydasi haqida. Bu shunchaki sanash emas. Bu boshqaruv vositasi.

Nimani tekshirish kerak va qanday boshqaruv qarorlarini qabul qilish lozim

Inventarizatsiya — bu shunchaki mulkni sanash emas. Bu sizda nima borligini, uning holatini va biznesga qanday foyda keltirayotganini chuqur va ongli ravishda tekshirishdir. Eng asosiysi — bu tekshiruv natijasida qanday boshqaruv qarorlarini qabul qilish kerakligini aniqlashdir.

Birinchi e’tibor berilishi kerak bo‘lgan narsa — texnika va uskunalar.
Kompyuterlar, printerlar, telefonlar, stanoklar, maxsus texnika — bularning barchasi hisobda bo‘lishi mumkin, lekin amalda ishlamasligi, yo‘qolgan bo‘lishi, sobiq xodimga berilgan yoki burchakda chang bosib yotgan bo‘lishi mumkin.
Bu yerda nafaqat mavjudligini tasdiqlash, balki texnik holatini ham baholash muhim. Ba’zida ishlamaydigan uskunani ta’mirlashga resurs sarflagandan ko‘ra yangisini sotib olgan ma’qul. Boshqa holatlarda esa uskuna yaxshi holatda, lekin undan hech kim foydalanmayapti. Bunday holda, uni sotish, ijaraga berish yoki boshqa bo‘limga topshirish haqida o‘ylash mumkin.

Keyingi muhim yo‘nalish — tovarlar va materiallar.
Bu yerda ko‘pincha uzoq vaqt omborda qolib ketgan, eskirgan partiyalar, yaroqlilik muddati o‘tgan yoki qadoqlanishi buzilgan mahsulotlar aniqlanadi. Rasmiy ravishda tovar omborda hisobda turadi, lekin amalda uni sotib bo‘lmaydi.
Qoldiqlarni tekshirish nafaqat real vaziyatni ko‘rishga, balki qarorlar qabul qilishga yordam beradi: aksiyalar o‘tkazish, narxni tushirish, zaxiralarni filiallar o‘rtasida qayta taqsimlash, “o‘lik” qoldiqlardan xalos bo‘lish. Bu omborni bo‘shatish, pulni aylanishga qaytarish va ortiqcha mol-mulk solig‘ini to‘lamaslik imkonini beradi.

Kassa va hisob raqamlari — bu ham muntazam ravishda reviziya qilinishi kerak bo‘lgan soha.
Ayniqsa, bir nechta savdo nuqtangiz yoki ishonchli xodimlaringiz bo‘lsa. Inventarizatsiya nomuvofiqliklarni aniqlashga, kassaviy intizomni o‘rnatishga va naqd pul harakatini tartibga solishga yordam beradi.
Bunday tekshiruv natijasida kassaga kirish huquqlarini qayta ko‘rib chiqish, hisobot berishni qat’iylashtirish yoki ayrim operatsiyalarni naqdsiz shaklga o‘tkazish maqsadga muvofiq bo‘ladi.

Hujjatlar, muhrlar, kalitlar, E-IMZO, ishonchnomalar — bu boshqaruv xavfi zonasi, ayniqsa xodimlar tez-tez almashtirilganda.
Kalit xodim ishdan bo‘shaganidan keyin ko‘pincha amal qilayotgan elektron imzolar, ochiq kirishlar yoki bekor qilinmagan ishonchnomalar qolib ketadi.
Bu yerda faqat jismoniy tekshiruv emas, balki muvofiqlikka keltirish muhim: kim imzo qo‘yishga vakolatli, kim yuridik ahamiyatga ega harakatlarni nazorat qiladi, qaysi hujjatlar bekor qilinishi kerak. Bu — kompaniya boshqaruvi va xavfsizligi masalasi.

Qarzlar — bu ham baholashni talab qiladigan aktiv.
Ba’zan buxgalteriya hisobida qaytarilmayotgan debitorlik qarzlari “osilib turadi”. Yoki yopilmagan kreditorlik qarzlari mavjud bo‘ladi, ular unutilgan, lekin o‘sishda davom etadi.
Inventarizatsiya natijasida aniqlanishi kerak: qaysi qarzlarni qaytarish kerak, qayerda restrukturizatsiya bo‘yicha muzokara olib borish mumkin, qaysilarini umidsiz deb hisoblab hisobdan chiqarish kerak. Hisob-kitoblarni yangilash hisobotdagi noto‘g‘riliklarni kamaytiradi va pul oqimini boshqarishni osonlashtiradi.

Va nihoyat — investitsiyalar.
Bu hisobotlarda “aqlli” ko‘ringan, lekin amalda biznesga bosim o‘tkazayotgan soha. Kompaniya mablag‘lari boshqa loyihalarga, ko‘chmas mulkka, uskuna yoki qarzga investitsiya qilingan bo‘lishi mumkin, lekin ko‘pincha kutilgan daromadni keltirmaydi.
Inventarizatsiya halol savol berishga yordam beradi: bu investitsiya o‘zini oqlayaptimi? Balki uni sotish, mablag‘larni qaytarib olish yoki ishtirokni butunlay to‘xtatish vaqti kelgandir. Chunki foyda keltirmaydigan investitsiya — bu aktiv emas, balki yuk.

Inventarizatsiya o‘tkazish davriyligi

• Ombor va kassa — har chorakda bir marta
• Uskunalar — yiliga kamida bir marta
• Hujjatlar va ishonchnomalar — har bir xodim ishdan ketganida
• Qarzlar va investitsiyalar — kamida yarim yilda bir marta

Bu foydaga qanday ta’sir qiladi

• Yo‘q aktivlar — bu yo‘q pul
• Harakatsiz zaxiralar — bu muzlatilgan mablag‘lar
• Ishlamaydigan texnika — bu doimiy xarajatlar
• Foyda keltirmaydigan investitsiyalar — bu chiroyli rasmga o‘ralgan zararlar

Agar sizda haqiqatan nimalar borligini bilmasangiz, to‘g‘ri moliyaviy model tuzib bo‘lmaydi.

Xulosa

Inventarizatsiya — bu zerikarli rasmiyatchilik emas va faqat buxgalterning ishi ham emas. Bu — rahbar uchun o‘z biznesining nimaga tayanib turganini tushunish vositasi.
Bundan qo‘rqmaslik kerak. Xuddi general tozalikka o‘xshaydi: avvaliga qo‘rqinchli, keyin esa yoqimli. Eng asosiysi — siz qaerda ekanligingiz va qayerga borishingiz kerakligini tushunib olasiz.

Agar hammasini mustaqil tekshirish qiyin bo‘lsa — Yaran Consulting‘ga maslahatga keling.
Biz sizga jarayonni tashkil qilishda, tartib o‘rnatishda va sezgi emas, faktlarga asoslangan aniq qarorlar qabul qilishda yordam beramiz.