Mahsulot tannarxini qanday hisoblash mumkin?

Alisher va Sanjar hikoyasi: Mahsulot tannarxini qanday hisoblash mumkin?

Alisher tushkun edi. Ijarachi yangi oydan boshlab ijara narxi 15% ga oshishini e’lon qildi, bu esa do‘kon xarajatlarining yana ortishiga sabab bo‘lardi.
«Narxlarni oshirish kerak», — deb o‘yladi u, lekin qanchalik oshirish kerakligini bilmasdi. Agar juda ko‘p oshirsa – mijozlar ketib qolishi mumkin. Kam oshirsa – yangi xarajatlarni qoplashga yetmaydi.

Sanjar bilan kechki ovqat paytida Alisher o‘z shubhalari bilan bo‘lishdi:
— Boshqa do‘kon egalari bilan gaplashdim, ular narx qo‘shishni turlicha amalga oshirar ekan: kimdir 10% qo‘shadi, kimdir 35%, yana kimdir 50%. Lekin to‘g‘ri ustamani qanday aniqlash mumkin? Qanday qilib narxni shunday belgilash kerakki, ham mijozlar qolishsin, ham foyda bo‘lsin?

Sanjar kulimsirab javob berdi:
— Hamma narsa to‘g‘ri tannarx hisobidan boshlanadi. Agar sen tannarxni bilmasang, har qanday ustama shunchaki taxmin qilishdan boshqa narsa emas.

Tannarxga nimalar kiradi?

— Tannarx ikki qismdan iborat, — tushuntirdi Sanjar. — To‘g‘ridan-to‘g‘ri xarajatlar va umumiy (bilvosita) xarajatlar.

1. To‘g‘ridan-to‘g‘ri xarajatlar

Bu mahsulotni sotib olish va yetkazib berish bilan bog‘liq barcha xarajatlar:

  • Ta’minotchidan sotib olish narxi.
  • Transport xarajatlari.

2. Umumiy (bilvosita) xarajatlar

Bu butun biznes bilan bog‘liq xarajatlar:

  • Bino ijara haqi.
  • Xodimlarning oylik maoshi.
  • Kommunal xizmatlar.
  • Uskunalarning amortizatsiyasi.
  • O‘zingning maoshing, Alisher!

— Lekin nega o‘z maoshimni hisobga olishim kerak? — hayron bo‘ldi Alisher.
— Chunki sening mehnating ham pul talab qiladi. Agar buni hisobga olmasang, o‘zingni aldagan bo‘lasan va do‘koning realda qancha daromad keltirayotganini tushunmaysan.

Tannarx hisoblashdagi keng tarqalgan xatolar

Sanjar davom etdi:
— Ko‘p tadbirkorlar faqat to‘g‘ridan-to‘g‘ri xarajatlarni hisoblashadi. Umumiy xarajatlarni esa yo inobatga olishmaydi, yoki noto‘g‘ri taqsimlashadi. Bu esa tannarxni past baholashga olib keladi va natijada mahsulotni zarar bilan sotishga sabab bo‘ladi.

U bir necha misol keltirdi:

  • Uskunalarning amortizatsiyasi. Agar sen vitrinani bir necha yil oldin sotib olgan bo‘lsang ham, ularni yangilash uchun mablag‘ ajratish kerak.
  • Rahbarning transport xarajatlari. Ta’minotchilar bilan uchrashuvlar, mahsulot olish uchun safarlar – bularning barchasi xarajat.
  • Mayda xarajatlar. O‘rovlash, vizitkalar, reklama flayerlari. Dastlab bu narsalar arzimasdek tuyuladi, lekin jamg‘arilganda katta summa hosil qiladi.

— Agar bu xarajatlarni hisobga olmasang, mahsulot narxi barcha xarajatlarni qoplay olmaydi, — dedi Sanjar.

Umumiy xarajatlarni qanday taqsimlash mumkin?

Alisher o‘ylanib qoldi:
— Juda yaxshi, tushundim. Lekin umumiy xarajatlarni qanday taqsimlash kerak? Mening mahsulotlarim turlicha: ba’zilari arzon, ba’zilari qimmat. Ular do‘konda turli joylarni egallaydi va turli tezlikda sotiladi.

— Buning yagona javobi yo‘q, — dedi Sanjar. — Bir necha usulni sinab ko‘rib, biznesing uchun eng mosini tanlash mumkin.

U uchta usul taklif qildi:

  1. Tannarx asosida. Qimmat mahsulotlarga ko‘proq xarajatlar taqsimlanadi.
  2. Savdo ulushi asosida. Qanchalik ko‘p sotilsa, xarajatlar shunchalik ko‘proq taqsimlanadi.
  3. Vazn yoki hajm asosida. Bu katta joy egallaydigan yoki yetkazib berish xarajatlari turlicha bo‘lgan mahsulotlar uchun mos keladi.

— Masalan, sening do‘koningda yirik va qimmat mahsulot bo‘lsa, unga ko‘proq xarajat ajratish kerak. Lekin yengil va tez sotiladigan mahsulotga kamroq xarajat taqsimlash mumkin, — dedi Sanjar.

Noto‘g‘ri tannarx hisoblash natijasidagi xatolar

— Alisher, yana bir jiddiy xato bor, — davom etdi Sanjar. — Ko‘pchilik tadbirkorlar raqobatchilardan arzonroq bo‘lish uchun narxni tushirishadi. Ammo tannarx noto‘g‘ri hisoblangan bo‘lsa, past narx faqat zarar keltirishi mumkin.

— Bu tirik qolish uchun kurashga o‘xshaydi, — dedi Alisher.
— Ha, aynan shunday. Muvaffaqiyatli biznes eng arzon bo‘lish bilan emas, balki barcha xarajatlarni qoplaydigan va foyda keltiradigan to‘g‘ri narx qo‘yish bilan quriladi.

Tannarxni hisoblash bo‘yicha yakuniy xulosalar

— Esda tut: Tannarx = To‘g‘ridan-to‘g‘ri xarajatlar + Umumiy xarajatlarning ulushi, — xulosa qildi Sanjar. — Avval hisob-kitoblarni amalga oshir, keyin esa biz to‘g‘ri narx belgilash haqida gaplashamiz.

Alisher nimalarni tushundi?

Kechki ovqat tugashiga yaqin Alisher uch narsani anglab yetdi:

  1. Aniq tannarx hisobisiz u foydadan mahrum bo‘lishi mumkin.
  2. Umumiy xarajatlarni adolatli taqsimlash kerak, aks holda mahsulotning real tannarxi tushunarsiz bo‘ladi.
  3. Past narx muvaffaqiyat garovi emas, balki ko‘pincha zarar yo‘li bo‘lishi mumkin.

Endi u o‘z hisob-kitoblariga qaytib, xarajatlarni taqsimlashning bir necha usulini sinab ko‘rishga va mahsulotlarining haqiqiy tannarxini tushunishga qaror qildi.

Siz tannarxni to‘g‘ri hisoblayapsizmi? Yoki narxlaringiz hali ham barcha xarajatlarni qoplamaydimi? Balki, hisob-kitoblarni qayta ko‘rib chiqish vaqti kelgandir? 💡

Oqsoqol Qorbobo tavsiyalarini o‘qing:

Yangiliklar va maqolalar

barcha maqolalar