UZ 
11-07-2025 
admin 
Eng jozibador nomzod ham kelajakda muammolarga sabab bo‘lishi mumkin: mas’uliyatsizlikdan tortib, maxfiy ma’lumotlarni oshkor qilishgacha. Shuning uchun biznes xavfsizligi uchun huquqiy himoyani oldindan o‘ylab qo‘yish muhim.
Mana 6 ta hujjat va ularni tuzishda nimalarga e’tibor berish kerakligi haqida qisqacha ma’lumot:
1. Mehnat shartnomasi
Bu ish beruvchi va xodim o‘rtasida tuziladigan rasmiy hujjat bo‘lib, unda ish shartlari, majburiyatlar va to‘lovlar aniq ko‘rsatiladi.
Nega kerak:
- Majburiyatlar, ish vaqti, maosh, sinov muddati aniq belgilanadi
- Bahsli holatlarda har ikki tomonni himoya qiladi
- Xodim rasmiy ravishda kompaniyada ishlayotganini isbotlaydi
Ijobiy tomonlari:
- Barcha kelishuvlar qonuniy hujjatga aylanadi
- Ishdan bo‘shatish sabablari aniq belgilanadi
- Nizo paytida ish beruvchining manfaatini himoya qiladi
Salbiy tomonlari:
- Ish beruvchi Mehnat kodeksidagi ko‘plab majburiyatlarni zimmasiga oladi
- Xodimni kompensatsiyasiz ishdan bo‘shatish qiyin
Nega e’tibor berish kerak:
- Internetdagi tayyor shablonlardan foydalanmang. Faoliyatingizga mos shartnoma uchun yuridik mutaxassislarga murojaat qiling
2. Moliyaviy javobgarlik to‘g‘risidagi shartnoma
Xodimga moddiy boyliklar (pul, mahsulot, texnika, hujjatlar) topshirilgan holatlarda tuziladi.
Nega kerak:
- Agar mulk yo‘qolsa, buzilsa yoki o‘g‘irlansa, zarar qoplatilishi mumkin
- Xodim o‘z zimmasidagi mulk uchun shaxsiy javobgarligini his qiladi
Ijobiy tomonlari:
- Zararni qoplash imkonini beradi
- Xodimning mas’uliyatini oshiradi
Salbiy tomonlari:
- Faqat buyruq va aniq ro‘yxat bo‘lsa ishlaydi
- Hamma xodimlar bilan tuzilmaydi, faqat ayrim toifalarga
E’tibor bering:
- Qaysi mulk topshirilayotganini aniq yozing
- Qabul-topshirish dalolatnomasini tuzing
- Xodim ishdan ketganda inventarizatsiya o‘tkazing
3. Maxfiylik to‘g‘risidagi kelishuv (NDA)
Bu hujjat xodimning kompaniyaga, mijozlarga, moliyaviy sxemalarga oid ma’lumotlarni oshkor qilmasligini kafolatlaydi.
Nega kerak:
- Maxfiy ma’lumotlar himoyalanadi
- Ma’lumot tarqalsa, zarar uchun kompensatsiya talab qilish mumkin
- Kompaniyada sodir bo‘ladigan holatlar ichki sir ekanini eslatadi
Ijobiy tomonlari:
- Mijozlar bazasi, ichki jarayonlar, moliyaviy ma’lumotlarni himoya qiladi
- Ma’lumot tarqalganda zarar to‘lashni talab qilish huquqi beradi
- Mas’uliyatli madaniyatni shakllantiradi
Salbiy tomonlari:
- Bahsli holatda ma’lumot tarqalganini va zarar yetganini isbotlash kerak
- Aniq nima maxfiy hisoblanishi yozilishi shart
E’tibor bering:
- Maxfiy deb hisoblanadigan ma’lumotlarni aniq yozing, lavozimlarga qarab tafsilot kiriting
- Amal qilish muddatini ko‘rsating – ko‘pincha u ishdan ketganidan keyin ham davom etadi
- Qoidabuzarlik oqibatlarini yozing
4. Raqobat qilmaslik bo‘yicha kelishuv
Bu kelishuv xodim ishdan ketganidan so‘ng kompaniyadagi bilim va mijozlar bazasini raqobatchilarda ishlatmasligi haqida.
Nega kerak:
- Biznes g‘oyalari, mijozlar va modellarning himoyasi uchun
- Xodim mijozlarni olib ketmasligi yoki yonma-yon raqobat qiluvchi biznes ochmasligi uchun
Ijobiy tomonlari:
- Mijozlar va biznes g‘oyalari tarqalishining oldi olinadi
- Xodimni modelni ko‘chirishga demotivatsiya qiladi
Salbiy tomonlari:
- O‘zbekistonda to‘liq yuridik kuchga ega emas
- Xodim bilan munosabatni murakkablashtirishi mumkin
E’tibor bering:
- “Djentelmencha kelishuv” sifatida ifoda eting
- Muddat va sohani aniqlang (masalan, 1 yil, muayyan soha doirasida)
- Asosiy xodimlar uchun ishlating
5. Fuqarolik-huquqiy shartnomalar (GPH)
Bu ishga qabul qilish emas, balki aniq bir ish yoki xizmat uchun tuziladigan bitimdir.
Ijobiy tomonlari:
- Xodimning bilim va motivatsiyasini baholash uchun vaqt beradi
- Uzoq yuridik jarayonsiz bekor qilish oson
Salbiy tomonlari:
- Doimiy ishlayotgan xodim bilan uzoq vaqtga tuzib bo‘lmaydi
- Ishonchsizlik hissi tug‘dirishi mumkin
E’tibor bering:
- Natija aniq bo‘lishi shart (“10 ta matn yozish”, “5 ta hisobot tayyorlash”), “direktor topshiriqlarini bajarish” emas
- Ish haqi vaqtga emas, natijaga bog‘liq bo‘lishi kerak
- Amalga oshirilgan ish dalolatnomasini imzolating – bu xarajatni asoslash uchun muhim
6. Yo‘riqnoma/Instruktaj bo‘yicha dalolatnoma
Bu hujjat xodim kompaniya qoidalari, xavfsizlik texnikasi, xizmat standartlari va lavozim yo‘riqnomalari bilan tanishganini tasdiqlaydi.
Nega kerak:
- Xodimdan nima kutilyapti va qanday ishlashi kerakligini tushunishi uchun
- Xatolik yuz bersa, ish beruvchining javobgarligi kamayadi
- Favqulodda holatda xodim qanday harakat qilishini bilganini isbotlaydi
- Moslashuv va o‘rgatish jarayonini tizimlashtiradi
Ijobiy tomonlari:
- Xodim xavfsizlik va qoidalarga o‘rgatilganini hujjatlaydi
- Mehnat nizolari vaqtida ish beruvchini himoya qiladi
Salbiy tomonlari:
- Ko‘p hollarda, ayniqsa kichik firmalarda, umuman rasmiylashtirilmaydi
- Imzosiz hujjat yuridik kuchga ega emas
E’tibor bering:
- Instruktajlar jurnalini yuriting
- Har bir yangilanishda qayta imzolating
- Har doim rasmiylashtiring – bu sizning huquqiy himoyangiz
Huquqiy himoya – bu professionallik belgisi.
Hujjatlar – shunchaki rasmiyatchilik emas, balki sizning pulingizni, asablaringizni va obro‘yingizni asrab qoladigan strategik vosita.
Agar aynan sizning holatingizga mos shartnomalarni tanlashda yordam kerak bo‘lsa – biz bilan bog‘laning.
Telefon qiling yoki saytimiz orqali so‘rov qoldiring – mutaxassislarimiz sizga qanday qilib o‘zingizni himoya qilish va xodimlar bilan munosabatlarni to‘g‘ri qurish bo‘yicha yordam berishadi.
