Inventarizasiya nima?
Inventarizasiya – buxgalteriya hisob-kitoblaridagi ma’lumotlarning haqiqatda mavjud aktivlar bilan muvofiqligi borasidagi kompaniya ichida vaqti-vaqti bilan o‘tkazib turiladigan tekshiruv.
Inventarizasiya buxgalteriya hisob-kitoblaridagi ma’lumotlar qanchalik haqiqiy, aktivlar qanday holatda ekanligini ko‘rsatib beradi. Inventarizasiya davomida kompaniyaga tegishli barcha aktivlar qayta hisoblab chiqiladi.
Inventarizasiyada qaysi aktivlar tekshirib chiqiladi
• Asosiy mablag‘lar, tovar-moddiy boyliklar, hayvonlar va ularning bolalari iventarizasiyadan o‘tkaziladi – haqiqatda mavjud naqd aktivlar tekshirib chiqiladi, sonlari qayta sanaladi;
• Nomoddiy aktivlarni inventarizasiya qilish – mulkka egalik huquqini tasdiqlovchi tegishli hujjatlar mavjudligini tekshirish;
• Moliyaviy mablag‘larni inventarizasiya qilish – mulkka egalik qilish borasidagi hujjatlar mavjudligini tekshirish, ularning seriya raqamlarini, so‘ndirish muddatlarini solishtirish, investisiyalarning daromadliligini tekshirib ko‘rish;
• Tugallanmagan ishlab chiqarishni va kelgusidagi davr uchun xarajatlarni inventarizasiya qilish – sarflanayotgan mablag‘larning to‘g‘ri qayd etib borilayotganini tekshirib ko‘rish; Moliyaviy hisobotni tuzishda ko‘pincha, qandaydir sabablar bilan mana shu ikki schetga ayni o‘sha paytda ko‘rsatish nomaqbul hisoblangan xarajatlar ham kiritib yuborilishi mumkin. Masalan, bunday payt dividendlarni tarqatish arafasi bo‘lishi mumkin yoki rahbariyatning bonusi miqdori sof daromad hajmiga bog‘liq bo‘lishi sababli.
• Pul mablag‘larini, qimmatliklar va qat’iy hisobotdagi blanklarini inventarizasiya qilish – mavjud naqd pul mablag‘larini tekshirish, qayta hisoblab chiqish. Shuningdek, kassa binosining yoritilganligini, panjaralarni, seyflarni va boshqalarni tekshirish kerak.
• Hisob-kitoblarni inventarizasiya qilish – debitorlik va kreditorlik qarzlari to‘g‘ri ko‘rsatilganligini tekshirib ko‘rish. Masalan, ta’minotchilarga avans rostdan ham berilganmi, xodimlarga rostdan ham oylik maoshlar tarqatilganmi, muddati o‘tgan debitor qarzdorliklari bo‘yicha da’vo arizasi berilganligini tekshrib chiqish lozim.
E’tibor bering, inventarizasiya paytida kamomadlar ham, ortiqcha mablag‘lar ham kelib chiqishi mumkin. Ya’ni inventarizasiya natijasida ilgari buxgalteriya hisob-kitoblarida aks etmagan aktivlar uchrab qolishi mumkin.
Qaysi hollarda inventarizasiya o‘tkazish mumkin
Buxgalteriya hisob-kitoblarining 19-sonli Milliy Standartiga muvofiq — har bir aktivda o‘zining inventarizasiya o‘tkazish davri bo‘ladi.
Tashkilot o‘zining hisob-kitob siyosatida boshqa inventarizasiyalar ham tashkil etishi – bu tadbirni tez-tez o‘tkazib turish yoki qo‘shimcha ichki tekshirishni joriy etishi mumkin;
Boshqaruv guruhi — direktor, bosh buxgalter, ombor mudiri almashganda.